Bayburt’un Velişaban mahallesinde, dar sokağında, Unutulmaz caddesinde, sokak başını tutmuştur yaşlı konak. Eskiden sabah namazlarında dua ile “sabah şerifleriniz hayrola” denilerek konakta güne başlanırdı. İkindi gölgesi geçerken üzerinden, Arnavut kaldırımında çocuklar, koşuştururdu. Sığırcıklar, cam pervazlarında şarkılarını söylerdi. Sevaptır diye kuşlara, pencerenin parapetine yem, su bırakılırdı. Çatısında leylekler yuva yaparak konaklarlardı sıcak diyarlara gitmek için. Leylekler Çoruh nehrini kanat açarak izlerlerdi. Bayburt kalesi yüzlerine gülerdi. Camlar açılırdı konak havalansın, mis gibi temiz nehrin kokusu içeri dolsun diye. Cumbasında kahvaltılar yapılırdı. Dışarıdaki kalabalığın sesi taş duvarları inletirdi. Konağın demir tokmaklı kapısı vurulur gelenler Allah misafiridir, Allah dostudur sevinciyle konağın yüzü gülerdi, konak sahibinin yüzü gülerdi. Konağın Kapıları her zaman ardına kadar açıktı Tanrı misafiri eksik olmazdı.
Bu yazın, Konağın eski kaldırımına oturup uzaktan yakından fotoğrafını çektiğimde göz göze geldik hüzünlendim “bu koca yaşlı, yıkılmış virane konağın bir hikâyesi olmalı” dedim. Kendimi alıkoyamadım düşüncelere daldım. Kim bilir dedim “içinde yaşattığı insanları, kapı gıcırtılarını, penceresinden içeri doğan güneşi, kuş seslerini, merdiveninden koşuşan çocukları, ahşap tahta balkonunu, bahçesini, Arnavut kaldırımlarını, takla atan güvercinlerini, tahta raflarını, eski şaşalı günlerini özlemiştir.”
İşte anıları içinde saklı, yaşlı konağın hikâyesi. Bizlerin yaşantısı gibi “bir varmış bir yokmuş”
Naci AHISKALIOĞLU
RAHMETLİ KIVIR ZIVIR HACI SALİH KAHVECİOĞLU’ NUN KONAĞI: (ESKİ TEKEL BİNASI)
GENEL:
Güzel Bayburt’umuzun Velişaban mahallesi, Unutulmaz cadde, Kaleardı Mahallesine dönülen kavşakta, malumunuz eski tekel binası vardır. Tekel binasının bitişiğinde de Hacı Salih Efendi’ nin konağı bulunmaktadır. Bu konak, Bayburdumuzun Osmanlı mimarisini andıran, döneminin ender, güzel ve görkemli binalarından birisidir. Konak 1936 yılında Hacı Salih Efendi tarafından plan ve projesi İstanbul’ da hazırlatılarak aynı yıl üç kat olarak yaptırılmıştır. Konağın yapımında o bölgenin meşhur taşı kullanılmış ve Bayburt’un en iyi ustaları hizmet vermiştir. Binanın iki katı süslemeli taş duvarlardan oluşmakta en üst kat ise tamamen süslemeli ahşap tan oluşmaktadır. H.Salih Efendiye ait olan bu bina 1982 yılına kadar aktif olarak ev ve iş yeri olarak kullanılmıştır. İlk yapıldığı yıllarda Bayburt Kaymakamı bu binayı konut olarak kullanmıştır. Daha sonraki yıllarda da H.Salih efendi ve aile bireyleri oturmuştur. 1982 yılında da söz konusu konak Kültür Bakanlığınca 1 nci derece tarihi eser statüsüne sokularak korunmaya alınmıştır. Bu seneye kadar da bina boştur ve kullanılamaz duruma gelmiştir…
GİRİŞ KATI:
Konağın girişindeki kapı ilk yapıldığı yıllarda dış cadde ile aynı seviyededir. Ancak aradan geçen yıllar içerisinde cadde yolu yükseltildiği için giriş kapısının yarısı aşağıda kalmıştır. Bu nedenle binaya aşağıya inerek girilmektedir. Evin girişinde taş avlu bulunmaktadır. Bu bölümde şerefe ve arife günlerinde ihtiyaçlı insanlara yiyecek ve giyecek dağıtılırdı. Dağıtılan mallar arasında lastik ayakkabı, mes, pazen, Amerikan bezi ile şeker, reçel vs…gibi yiyecekler vardı.
ORTA KAT:
Giriş katından ahşap merdivenlerle orta katın selamlığına çıkılır. Aynı kattaki orta oda misafir kabul salonudur. Dini bayramlarda, bayram namazlarından dan çıkan misafirler H.Salih efendiyi ziyarete gelirlerdi. Bu salona gelen misafirlere kahvaltı ve yemek verilirdi. Sabah kahvaltısını müteakip bayramlaşma yapılırdı. Bu güzel adet bayram süresince 3-4 gün yatsı namazına kadar sürerdi. Salondaki oda H.Salih Efendinin oturduğu odadır. Sağdaki oda da aile fertlerinin oturma odasıdır. Bu odanın yanın da Osmanlıyı andıran tarihi bir mutfak vardır. Aynı katta selamlıktan geçilen ve arkaya bakan bölümde banyo-tuvalet bölümü bulunmaktadır.
ÜST KAT:
Orta kattan üst kata yine selamlıktan ahşap merdivenlerle çıkılmaktadır. Orada da üç oda bir salon bulunmaktadır. Sağda camlı oda vardır. Bu odanın pencereleri yukarıya doğru sürülerek açılmaktadır. Açıldığında odaya balkon havası vermektedir. Bu oda konumu itibarı ile hakim durumda olduğu için Bayburt’un bir çok yeri izlenebilirdi. Komşularla oturulup çay içilirdi. Genelde komşular, Hacı Salih Efendi Aslan dağına zikire gittiğinde seyir odasına çay içmeye gelirlerdi… Bu oda diğer odalarda da olduğu gibi; tavanlar ahşap işlemeli, kapı ve pencereler ahşap oymalıdır. Üst kattaki diğer bölümler aile bireylerinin barınma yerleridir.
ARKA EV:
Orta kattan arkaya doğru bağlantılı olan ikinci bir ev daha vardır. Bu arka evde çok eskiden hizmetliler yaşarmış. Bu ikici evde üç oda ve tandır bölümleri vardır. Bu evde ayrıca ambarlar mevcuttur ve kışlık yiyeceklerin muhafazası yapılmaktadır. Bunların dışında canlı hayvan barındırma yeri (dam), erzak ambarları, kiler bulunmaktadır. Hizmetlilerin ihtiyaçlarına yönelik banyo tuvalet bulunmaktadır.
BAHÇE:
Arka ev ‘ in arkasında iki bölümden oluşan bahçe vardır. Bahçenin birisi iki adet taş mağazaya açılır. Diğer bahçe, Çoruh nehrine kadar uzar. Bu bahçede de yürüyüş yapılır, sebze ekilir, Kurban bayramlarında kurbanlar kesilirdi. Yine aynı bahçede H.Salih Efendinin kendi eli ile diktiği gül ağacı bulunmaktadır. Bu gül ağacından toplanan güller ile reçeller yapılırdı. Taş mağazalar depo amaçlı olup; dışarıdan kamyonla gelen mallar cadde tarafından içeriye alınırdı.
Konağı yaptıran Kıvırzıvır H.Salih Kahvecioğlu Efendi, böyle bir eseri kazandırdığı için kendilerine şükran borçluyuz. Kendisine ve aileden vefat edenlere Allah’tan rahmet diliyoruz. Bu metnin hazırlanmasına ve hatırlanmasına vesile olan değerli hemşehrimiz Naci Ahıskalıoğlu’na teşekkür ederiz…
DERLEYEN:
Selahattin Arslan (E.Alb./ Figen Hanımın Eşi)
KAYNAKLAR:
Haliazırda hayatta olan aile bireylerinin bilgilerinden istifade edilerek derlenmiştir.
1. Necla Kahvecioğlu (Rahmetli Abdurrahman Kahvecioğlu’nun eşi)
2. Figen Arslan (E.Alb.Selahattin RSLAN’ın eşi)
3. Nemciye Evin (E. Müfettiş Mehmet Evin’in eşi)
4. Çiğdem Zeybek (Mimar Mühendis Gökan Zeybek’in eşi)
