GÜMÜŞHANE TARİHİNDEN BİR KESİT:
Gümüşhane’nin ayrıntılı tarihi de,arşivlerde mevcuttur. Yazıma temel olması için, yalnızca şu hususları belirteceğim.
Doğu Roma İmparatorluğunun hâkimiyetinde olan Trabzon’un, 26 Ekim 1461’de Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet tarafından teslim alındığı, idaresinin önce Sancak Beyliği ardından Beylerbeyliği şeklinde düzenlendiği, Akçaabat, Görele, Tirebolu, Giresun, Laz, Maçka, Sürmene, Of, Rize, Pazar[Atina] ve Torul’un Trabzon’a bağlandığı yazılmış, ancak bu dönem için bölgede Gümüşhane adında bir şehrin varlığından bahsedilmemiştir. İl sathında olan mevcut camilerin yapılış tarihleri de, bu hususu doğrular.
1514’de ise Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in, çıktığı Çaldıran seferi dönüşü, Trabzon Valisi olan Bıyıklı Mehmet paşa kumandasındaki ordusu ile Bayburt’u zapt edip, önce Sancak Beyliği, 1534 de ise Paşa Sancağı yaptığı, bölgedeki Kelkit, Kale ( Kovans ) ve Yağmurdere nahiyelerini Bayburt’a bağladığı yazılmış, bu zaman diliminde de yine bölgede Gümüşhane adında bir şehrin varlığından söz edilmemiştir.
1520’de Kanuni Sultan Süleyman’ın, çıktığı İran seferi sırasında, Harşit vadisinden geçerken, şimdiki Gümüşhane il merkezinin yakınlarında gümüş madeni çıkarıldığını, çevre illerden gelip maden işinde çalışan işçilerin, maden alanında baraka, kulübe ve çadırlarda barındıklarını görmesi üzerine, alandaki işçi barakaları sökülerek, yerlerine muhkem evlerin yanı sıra Süleymaniye Camisi’nin yapıldığı kaydedilir. Dolayısıyla Gümüşhane’nin tarihi, gümüş madeninin çıkarılmasıyla, işletilmesiyle (15.Asır) başlar ve bu madenin çevresinde şekillenir. Daha öncesi için yazılı bir kayıt yoktur. Ayrı bir ifade ile 1520 tarihi öncesinde, “Bölge” kelimesi ile Erzurum, Erzincan, Bayburt, Trabzon Beyliklerinin varlığı kastedilir. Bölgede henüz bugünkü Gümüşhane adıyla bir şehir oluşmamıştır.
1647’de Evliya Çelebi’nin maden ocaklarını ziyaret ettiği, madenin çevresinde oluşan şehirde, gümüş sikke darphanesi bulunduğu, Kâtip Çelebi’nin Cihannüma’sında; “Kaza-i Urla” diye adlandırılan yerin, eski Gümüşhane’nin bu maden ocakları olduğu, maden alanındaki yapıların mezra (kaza) statüsünde olduğu, beylik veya vilayet olduğu hususunda bir bilgi olmadığı görülür. Her iki tarihi değer de, maden çevresindeki yerleşimi konu etmektedir. Günün Gümüşhane adlı şehri ise, maden çevresindeki yerleşimlerin, 16.yy’da genişlemesi şeklinde tarih sahnesine çıkmış olacağını gösterir. Çünkü konu hakkında aksine işaret eden bilgi bulunamadı.
1850’lerde ilk defa Gümüşhane ismi duyulur. Bu zamanlarda Helen Revivalizmi bölgede etkindir ve Rumlar tarafından şehre Yunanca gümüş kenti anlamına gelen ARGYROPOLİS denmiştir. Günümüzde Atina’nın güneyinde ve Girit’te aynı isimli kentler bulunmaktadır.
1864’te Trabzon’un beylerbeyliği, Gümüşhane’nin ise bu beyliğe bağlı Sancakbeyliği yapıldığı, Kelkit, Kale ( Kovans ) ve Yağmurdere nahiyelerinin ise, Bayburt Sancağından alınarak, Gümüşhane’ye bağlandığı kayıt altındadır.
1925 yılında bağımsız sancak olan Gümüşhane il yapılırken, Kelkit, Torul ve Şiran’da bu ile ilçe yapıldı. ( Bağlantı öncesinde Şiran, Şebinkarahisar Sancağının Nahiyesidir. )
1927 de ise Bayburt Erzurum’dan alınarak, Gümüşhane’ye 4. ilçe yapıldı.
YIKIMIN NEDENLERİ
Devlet gücünü kullananlar ve STK’lar Bayburt’a ve Bayburtluya karşı üvey evlat muamelesi yaptılar. Görevlerini gerektiği gibi ifa etmediler yada ettiremediler. Aşağıya yazdıklarım, iddiamın kanıtıdır.
1- ATATÜRK tarafından, 1924 tarih ve 476 sayılı kanunla, Trabzon (Araklı) - Bayburt - Erzincan (Saptıran) güzergâhına demiryolu yapımı ön görülerek projelendirilmiştir. Atatürk 17 Eylül 1924’te Trabzon’daki bir konuşmasında bu, projeye büyük destek vermiş ve aynen şu ifadeleri kullanmıştır: “ Efendiler (…), bu feyyaz, ahalisi zeki, müteşebbis, çalışkan Trabzon’umuzu az zamanda dahile şimendiferle raptolunmuş ( bağlanmış ), güzel rıhtım ve limanla teçhiz edilmiş görmek, nuhbei amelimdir ( en büyük isteğimdir )… ”
Kanunu imza eden milletvekilleri ise : “Asırlardan beri vatanın en büyük meşakkatine maruz kalan, karşılığında bugüne kadar hiçbir mükâfat görmeyen bu fedakâr vilayetler ahalisinin kendileri için elzem ve hayati olan demiryollarına malik olmaları ve bunun gecikmeden temini farzdır.” Şeklinde söyledikleri arşivlerde kayıtlıdır.
Projenin 64 yıl süresince hiçbir şey yapılmadan öylece bekletilmesi, ödeneğinden tek kuruş dahi harcanmaması ve tam da Bayburt’un vilayet oluşunun arifesinde yürürlükten kaldırılıp mülga durumuna düşürülmüş olması, hiç de normal değil, aksine çok manidardır.
Bayburt’u Karadeniz’e Bağlayan 104 km’lik Yol
2- SÜLEYMAN DEMİREL, 1 Kasım 1924 yılında Isparta (İslamköy) de doğan, 1955 te genel müdürlük, 1964 te Adalet Partisi genel başkanlığı, 1965-1993 arası 7 farklı hükümette 12 yıl süreyle başbakanlık, 1993-2000 arası 7 yıl süreyle Cumhurbaşkanlığı yapan, diğer bir ifade ile Cumhuriyet tarihinde, Devlet gücünü en uzun süreyle kullanan bu kişiden Bayburt’ a yansıyanlar:
Baba 20.10.1991 seçimleri öncesinde, Bayburt’ u ziyarete geldiğinde:“ Burayı yeşil Bursa yapacağım…” şeklinde söz vermiş, kazandığı seçimlerin ardından 20.11.1991 de Başbakan olmuş, fakat verdiği sözü yerine getirmediği gibi bir daha dönüp Bayburt’a bakmamıştır.
Baba Başbakan olunca, memleketi Isparta’ya 1991 de 12 fakülteli üniversite temeli atıldı, 1992 de ise kendi adıyla kurulan bu devlet üniversitesi hizmete açıldı. ( 1991 de Bayburt’a 100 yataklı hastane yapılması için temel atıldı, 1998 yılında tıpkı diğer yatırımlar gibi, kuzu dişleri çıktıktan sonra, ancak hizmete açılabildi. )
Baba Bayburtluya karşı verdiği sözü tutmadan gitti ama, yaptığı ve yaptırdıklarıyla Isparta’yı “ Yaşam Endeksi En Yüksek İl ” yaptı.
Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi
81 vilayet içerisinde, üniversitesiz son 8 ilin arasında kaldığından dolayı, 2008 de Bayburt’a 3 fakülteli bir üniversite lütfedilmiş, fakültelerden biri İşadamı Sayın Kazım Erdem’ce yapılmış, bir diğeri TOKİ tarafından yapılan ve inşası tamamlanmak üzere olan 40 derslikli Çok Programlı Lise binasının fakülteye, aynı alanda bulunan Bayburt Evi Rektörlük Binası’na dönüştürülerek,şehrin merkezine, çevreyolu ile Çoruh Nehri’nin arasına ve genişleme imkanı olmayan bir alana “Üniversite” sıkıştırılmıştı. (Böylece, en az üniversite kadar öneme haiz olan, 40 derslikli Çok Programlı Lise Bayburt’un elinden alınmış, Çoruh isim hakkı Artvin’in, Dede Korkut isim hakkı ise Osmaniye’nin olmuştu.)
Bayburt Üniversitesi Çekim 27.10.2006
13.07.1995 tarihinde Isparta İli, Senirkent İlçesinde gelen sel ve heyelan felaketi sonucu, 74 vatandaş hayatını kaybetmiş, 195 ev yıkılmıştı. 1995 yılında başlayan Dünya Bankası destekli, Başbakanlık Toplu Konut İdaresi ve Orman Genel Müdürlüğü’nün İşbirliği ile yürütülen Senirkent Projesi kapsamında, Devlet Baba tarafından uzatılan şefkat elleri, felaket bölgesinin yaralarını hakkıyla sarsın diye, atanan bakanlar, aşağıya yazıldığı üzere hep aynı bölgeden seçilmiş ve 1999 yılı sonu itibariyle, felaket bölgesindeki tüm maddi hasarlar giderilerek yaralar sarılmıştı.
[1. Çiller Hükümeti 15.07.1995-05.10.1995 Bayındırlık Bakanı. Halil ÇULHAOĞLU (İzmir)
2. Çiller Hükümeti 05.10.1995-30.10.1995 Bayındırlık ve İskan Bakanı Tunç BİLGET (Aydın)
3. Çiller Hükümeti 30.10.1995-06.03.1996 Bayındırlık ve İskan Bakanı Adnan KESKİN ( Denizli )]
Ocak 1993 te ise Bayburt’un Üzengili Köyü’nde meydana gelen çığ felaketi sonucu, köy adeta haritadan silindi. 59 kişi öldü. Olay Mahalline gelen zamanın Köy İşleri Bakanı: “ YENİ BİR KIŞ GELMEDEN, EVLERİNİZİ YAPACAĞIZ. ” diyerek, söz vermişti. Afetzedeler için Bayburt Halfikale Mahalle çıkışında, 20 yıl vadeyle, geri ödemeli 74 konutun yapımı başlatıldı. Konutların inşa edilerek hak sahiplerine verilmesi ise değil yeni bir kış, onlarca yıl devam etti. Kısaca Süleyman Demirel’in tarafgirliği ile Senirkent’in yaraları 4,5 yılda sarılıp iyileştirilirken, Üzengili Çığ felaketinin yaraları 20 yılda sarılabilmişti.
Demirel hükümetinin Bayındırlık ve İskân Bakanı olan Onur Kumbaracıbaşı: “ Üzengili köyü için ne gerekiyorsa o yapılacak, her evden bir kişi Devlet işine alınacak…” demiş, köye gelip giden diğer Devlet büyüklerinin hepsi de bir takım sözler vermiş, ama bu sözlerin hiç biri yerine getirilmemişti. ( +Bak. 7.madde )
3- Sayın TURGUT ÖZAL’ın, Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı yaptığı 1983-1993 dönemi içinde, 15.06.1989 tarihinde Bayburt il yapıldı. Böylece Gümüşhane’yle olan yollar ayrıldı ve Bayburt kendi iradesiyle baş başa kaldı. Diğer bir ifade ile, elde edilen bağımsızlıkla, yıkıntılar arasından kendi çabasıyla çıkma imkanı kazanıldı.
4- Sayın RECEP TAYYİP ERDOĞAN; Aslen Rize İli Güneysu İlçesi’nden olup, 1994 ten itibaren İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, 2001 de AK Parti Genel Başkanlığı, 2003-2014 yılları arası kesintisiz Başbakanlık yaptıktan sonra,10.08.2014 tarihinde halkın oyu ile seçilen, ilk Cumhurbaşkanı oldu.
Bu zamana gelinceye kadar Rize, Sayın Erdoğan tarafından 32 defada 60 gün konuk edilmiş, 7 defa toplu açılış yapılmış ve abad (İhya) olmuştu. İşte kanıtı. 23.12.2009 tarihli TUİK raporuna göre: Türkiye’ de İstihdama katılma oranı en yüksek il, %46 ile Rize çıkmıştı. Bundan da öte, Rize Güneysu Belediye Başkanı Sayın Ahmet Minder, 17.05.2008 / 05.30- 06.30 Kanal 7 TV Muhabiri İbrahim Erdoğan’a: “…Sayın Başbakanımız Recep Tayyip ERDOĞAN’ ın desteği ile, Güneysu’ ya son 9 yılda, çok büyük hizmetler ve çok yoğun sosyal yardımlar yapıldı. Yapılan ve yapılacak olan tüm bu hizmetler, Başbakanımız sayesinde oluyor…” demişti. Devletin hizmet makamları, her şehre ve her şahsa eşit mesafede olmalı ilkesi, Bayburtluyu görmezden gelirken, Bayburtlu, Ülkemiz ve Dünya için AK Parti tarafından yapılanları gördüğü, bundan sonra da yapılacaklardan umutlu olduğu için, 13 yıldır kendisine yapılmayanlara aldırmadan, tüm seçimlerde AK Parti’yi tercih etti. Bu tercihlerden bazıları:
---12 Eylül 2010 tarihinde Anayasa değişikliği için yapılan referandumda, Rizeli %76.09 oranında evet oyu verirken, Bayburtlu %85.07 oranında evet dedi.
---10.08.2014 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde, Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a Rizeli %80,57 oranında, Bayburtlu ise %80,27 oranında oy verdi.
---01.11.2015 tarihinde Türkiye genelinde yapılan Milletvekili Genel Seçimlerinde ise AK Parti’ye Rizeli %75.04 oranında oy verirken, Bayburtlu %72,91 oranında oy verdi.
Devlet gücü kullananlara, bazı hatırlatmalar yapılmalı diye düşünüyorum. O da şu: Sayın Erdoğan 19.07.2007 tarihinde Bayburt Saathane Meydanı’nda “Bayburt’ u da, insanını da çok seviyorum. ” , 22.04.2011 tarihinde ise yine aynı meydanda “ Bayburt’un bundan sonra 2.nci milletvekili de benim.” şeklinde söylemişti.
Verilen sözler tutulmuş olsaydı eğer, Türkiye’nin en güvenli şehri bugün ayakta olurdu. İşte bu yüzden verilen sözler hatırlatılmalı ve Bayburt’un yaraları sarılmalıdır artık…
5- MİLLETVEKİLLERİ şehrin toplum lideridir. İşte bu sebeple, Bayburt’un ölüm döşeğine yıkılmış olmasından, aşağıda yazılı olanların da payı vardır.
A-BAYBURT DOĞUMLU OLUP, BAYBURT ’ TAN SEÇİLENLER:
B-BAYBURT DOĞUMLU OLUP, DİĞER İLLERDEN SEÇİLENLER:
